منوی سایت
تقسيم‌بندي انواع روانکارها
طرح شماتیک زیر تقسیم بندی انواع روانکارها بر حسب نوع کاربرد را نمایش می دهد.
همانطورکه مشاهده می کنید روانکارها را در يک نگاه کلي مي توان به دو دسته بزرگ روانکارهاي خودرو و روانکارهاي صنعتي تقسيم کرد. روانکارهاي صنعتي نيز به سه دسته عمده روغنهاي صنعتي، گریسها و روانکارهاي ویژه ديگر مثل روانکارهاي فلزکاري و ... تقسيم مي‌شوند.
البته روانکارها را از نظر نوع حالت نيز می توان طبقه‌بندي کرد. که به چهار دسته روان‌کننده‌هاي گازي، روان‌کننده‌هاي مايع، گريس‌ها و روان‌کننده‌هاي جامد تقسيم مي‌شوند.
روانکارهاي گازي
روانکارهاي گازي مثل هوا، هليوم، بخار مايعات و ... در موارد درجه حرارت‌هاي خيلي بالا و يا پايين، سرعت بسيار زياد و بارکم و يا در مواردي که پرتوهاي هسته‌اي در محيط وجود دارند، استفاده مي‌شوند. يکي از خصوصيات بسيار مهم روانکارهاي گازي اينست که گرانروی آنها با تغيير درجه حرارت تغيير چنداني نمي‌کند و به همين دليل اين روانکارها قادرند در گستره‌ی وسيعي از کاربردهاي صنعتي مورد استفاده قرار گيرند. علاوه بر اين چون گازها سبک‌تر از مايعات هستند و مي‌توان وزن آنها را ناديده گرفت، اين موضوع باعث مي‌شود در سرعت‌‌هاي خيلي بالا همچنان جريان آنها آرام و يکنواخت باقي بماند. به همين جهت در ياتاقان‌هاي با سرعت خيلي زياد بهتر از روانکارهاي مايع عمل می کنند.
روانکارهاي گازي اصطکاک کمي دارند، عاري از ناخالصي‌اند و خاصيت سرريزي که در مورد روانکارهاي مايع و گريس‌ها پيش مي‌آيد را ندارند. علاوه بر آن اين نوع روانکارها بدليل سرريز نکردن مي‌توانند مواد مطمئني در صنايع غذايي، داروئي و شيميايي نيز باشند.
روانکاري اولتراسانتريفيوژها، ماشين‌هاي ابزار سنگ‌زني دقيق که با سرعت زياد کار مي‌کنند، چرخ مته دندانپزشکي، راکتورهاي اتمي، ماشين‌هاي ريسندگي پرسرعت، توربين‌هاي گازي، موتور جت و ... از جمله موارد کاربرد اين دسته از روانکارها هستند.
روانکارهاي مايع
مهمترين روانکارهاي مايع روغن‌ها هستند که خود به دو دسته بزرگ روغنهاي معدني و روغنهاي سنتزي تقسيم‌بندي مي‌شوند. اين نوع روانکارها رايج‌ترين و پرمصرف‌ترين نوع روانکارها هستند. هر دو دسته به نوعي از مشتقات نفت خام به حساب مي‌آيند، با اين تفاوت که روغنهاي معدني از انجام يک سري عمليات تفکيک بر روي نفت خام و حداکثر يک واکنش شيميايي کنترل شده به‌دست مي‌آيند درصورتيکه براي توليد روغنهاي سنتزي واکنش‌هاي شيميايي کنترل شده بيشتري مورد نياز است و به همين دليل قيمت تمام شده روغنهاي سنتزي بيشتر از روغنهاي معدني خواهد بود. به‌طور کلي روغنهاي معدني بدليل کاربرد فراواني که در توليد روانکارها دارند نسبت به روغنهاي سنتزي، بيشتر توليد مي‌شوند. البته قابليت‌هاي يک روغن سنتزي بدليل واکنش‌هاي مخصوصي که روي آن انجام شده بيشتر از يک روغن‌پايه معدني است، زيرا روغنهاي کاملاً مناسب به‌طور مصنوعي توليد شده و در طبيعت قابل کشف نيستند.
البته به جز روغنهاي سنتزي و روغن‌هايي که منبع اصلي آنها نفت خام است روغنهاي ديگري نيز وجود دارند که از جانوران، ماهي‌ها و گياهان به‌دست مي‌آيند که روغنهاي طبيعي نام دارند. استفاده از اين روغن‌ها به‌عنوان روانکار در گذشته بسيار مرسوم بوده است ولي امروزه نفت خام منبع اصلي توليد روانکارها است. يکي از خصوصيات روغنهای طبيعی تجزيه بيولوژيکي آسان آنها است که از اين لحاظ نسبت به روغنهاي پايه معدني و سنتزی برتري دارند. اين روغن‌ها براي مدت طولاني قابل نگهداري نيستند، ضمن اينکه هزينه‌ی توليد زيادي هم دارند. اما با توجه به محدود بودن منابع نفتي براي توليد انرژي، روغنهاي طبيعي مي‌توانند جايگزين مناسبي براي مشتقات نفتي در عرصه توليد روانکار باشند.
گريس‌ها
گريس‌ها جزء معروف‌ترين روانکارها هستند که نه مايع و نه جامدند. گريس‌ها از يک روغن‌پايه معدني يا سنتزي و يک سفت‌کننده به‌دست مي‌آيند. در مواردي که روانکاري با روانکارهاي مايع مشکل بوده و امکان روانکاري مجدد دارای محدوديت می باشد، اين نوع روانکارها کاربرد فراواني خواهند داشت.
روانکارهاي جامد
اين نوع روانکارها براي کار در شرايط بخصوص مثل خلاء، بار زياد و يا حرارت بالا و مكانهايي مثل راکتورهاي هسته‌اي که در برابر اشعه‌هاي راديواکتيو قرار دارند استفاده مي‌شوند.
مقاوم بودن در حالت خلا، فراريت کم، درجه‌حرارت‌هاي بالا و همچنين در برابر انرژي‌هاي ناشي از تابش مواد راديواکتيو از مهمترين خواص يک روانکار است و روانکارهاي جامد داراي اين خصوصيات هستند.
گرافيت، موليبونيوم دي‌سولفيد، بورنيتريد، تنگستن دي‌سولفيد و برخي ترکيبات آلي جامد مثل فتالوسيانين و تترا‌فلوئورو‌اتيلن، ميکا، تالك و ... از انواع روانکارهاي جامد هستند که در اين بين گرافيت و موليبونيوم دي‌سولفيد، بيشترين کاربرد را دارند.
